Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

„Coraz częściej słowo >>kryzys<< oznacza zagrożenia inne niż cykliczne kryzysy na rynkach (najczęściej finansowych). Ostatnio kryzysy identyfikuje się pod nazwami >>kryzys migracyjny<<, >>kryzys pandemiczny<<, >>kryzys kosztów utrzymania<<. Określenia te sygnalizują związek z walką o władzę (wojny) bądź z >>globalną<< dostępnością technologicznych środków komunikacji i transportu i swobodą przepływu ludzi. Chodzi więc nie tylko o wiedzę stricte ekonomiczną. Kiedy myślimy o przyczynach zagrożeń dla bytu społeczeństw, bardziej niż rynki na uwagę zasługuje kapitalizm, czyli ekspansywny porządek społeczny, w którym oprócz kalkulacji zarobkowej liczy się organizacja, polityka i instytucje” – zauważa prof. Anna Ząbkowicz, profesor nauk ekonomicznych z Uniwersytetu Łódzkiego.

Polska jest jednym z ok. 150 krajów, w których działają Specjalne Strefy Ekonomiczne. Po 25 latach doświadczeń ich formuła została jednak zarzucona i w 2018 r. zastąpiona nowym instrumentarium znanym popularnie jako Polska Strefa Inwestycji. Do 2026 r., kiedy nastąpi ostateczne wygaszenie SSE, trwa okres przejściowy, w którym będą współistniały oba systemy. Powstaje wobec tego pytanie o najważniejsze skutki tych rozwiązań. Problematykę tę omawiają prof. Tomasz Dorożyński oraz prof. Janusz Świerkocki z Uniwersytetu Łódzkiego, eksperci z obszaru ekonomii i biznesu międzynarodowego.

Dlaczego na pokładach wojskowych statków powietrznych są nakładane znaki przynależności państwowej? Czy opadający na spadochronie piloci mogą być przedmiotem ataku? Jaki typ uzbrojenia może być zamontowany na statku powietrznym? Jakie cele mogą być bombardowane? Czy przyszłe latające urządzenia autonomiczne mogą być legalne? Odpowiedź na te pytania może być udzielona przez odwołanie się do prawa wojny powietrznej, szczególnego segmentu międzynarodowego prawa humanitarnego. Ten reżim prawny istnieje, pomimo braku traktatu międzynarodowego regulującego w sposób kompleksowy wszelkie użycie lotnictwa w warunkach konfliktu zbrojnego, opierając swoje znaczenie normatywne na zwyczajowym prawie międzynarodowym i traktatach prawa humanitarnego regulujących w sposób ogólny przebieg działań wojennych. Historia jego rozwoju jest konglomeratem względów operacyjnych i technologicznych, na które prawo odpowiadało z opóźnieniem wynikającym z woli państw, aby nie ograniczać nadmiernie stosowania tego niezwykle efektywnego środka walki zbrojnej.

Oczekiwana po tąpnięciu wywołanym pandemią poprawa wyników przedsiębiorstw niefinansowych, widoczna już w 4. kw. 2020 r., w kolejnym kwartale jest jeszcze wyraźniejsza. Wprawdzie przychody z całokształtu działalności były w 1. kw. 2021 r. nieco niższe niż w ostatnim kwartale 2020 r., ale i tak był to poziom bardzo wysoki - wyższy niż we wcześniejszych kwartałach, a także o 10,4% nominalnie (a o 7,5% realnie) wyższy od analogicznych przychodów w 1. kw. 2020 r. Tak wysokiej dynamiki przychodów nie odnotowano od 4 lat.

Dla Ukrainy kwestie energetyczne są szczególnie istotną determinantą funkcjonowania gospodarki, która w zasadniczy sposób wyznacza poziom życia społeczeństwa oraz jej pozycję polityczną. Kraj ten pozostaje bowiem nie tylko jednym z największych w Europie producentów węglowodorów i energii, ale także strategicznym podmiotem w zakresie jej tranzytu. Atuty te tracą jednak dużą część swojej wartości wobec gospodarczych i politycznych następstw długoletniej przynależności państwowej Ukrainy do ZSRR.

Ubóstwo to zjawisko, które ma różne oblicza, i w bardzo różny sposób dotyka różnych grup. Najbardziej dramatyczny wymiar ma zjawisko juwenilizacji ubóstwa, czyli to, że dotyka ono dzieci. Następne z kolei niepokojące oblicze ubóstwa to jego feminizacja, czyli częstsze występowanie biedy wśród kobiet niż mężczyzn. To także większe statystyczne prawdopodobieństwo, że kobiety i dziewczęta doświadczą ubóstwa w cyklu ich życia, oraz specyficzna odmiana ubóstwa, która dotyka wyłącznie lub głównie kobiet.

Starzenie się społeczeństw, odczuwalne zwłaszcza w krajach rozwiniętych gospodarczo, wynika przede wszystkim ze znacznego w ostatnich dekadach wzrostu długości życia i zmniejszenia się wskaźnika dzietności. Spowodowało to odwrócenie tzw. piramidy demograficznej, w której tradycyjnie szeroką podstawę tworzyli ludzie młodzi, a wyższe piętra zajmowały grupy osób starszych, coraz mniej liczne z wiekiem. W tej sytuacji repartycyjne systemy emerytalne nie mogą spełniać należycie swojej roli, gdyż coraz mniejsza liczba osób w wieku produkcyjnym nie jest w stanie zapewnić utrzymania ciągle zwiększającej się liczbie emerytów, dożywających coraz to późniejszego wieku. Powoduje to konieczność modyfikacji systemów emerytalnych i zmiany wzorców oszczędzania, co ma miejsce na całym świecie od ponad 20 lat. Podejmowane działania koncentrują się przy tym na: